Tonnie Heijdra

Utrecht – HKU

BA Fine Art

Door het herkenbare format is een talkshow een dankbare vorm voor een persiflage. Het strakke kader van een presentator die aan tafel gasten aan het praten houdt en filmpjes aan elkaar praat, biedt veel ruimte voor absurdisme. Die mediakritiek is duidelijk zichtbaar in de video Faux van Tonnie Heijdra (1997) Bij talkshows is vaak ‘veel show en weinig talk’, vertelt ze per videoverbinding. Hoe weinig verdraaiing nodig is om dit format absurd te maken, blijkt uit het tweede fragment van de video waarin wordt overgeschakeld naar een correspondent die geen verslag brengt met op de achtergrond een skyline die het kosmopolitische karakter van het nieuws zou moeten bevestigen, maar een doodgewone woonwijk als decor heeft. Bovendien laat de correspondent een tergend lange stilte vallen, die doet vermoeden dat er iets mis is het met het apparaat waarop je de uitzending bekijkt.

De stilte als anticlimax op informatiehonger wordt ook in andere vorm opgevoerd, als de minst geziene vaste tafelgast die toch tot het meubilair behoort: de lege stoel naast de presentator. Heijdra legt uit hoe ze met verwachtingen speelt door evenveel spreektijd te reserveren voor een correspondent als voor een levenloos object. Het zal niemand verbazen dat de stoel niets heeft toe te voegen aan de mix van amusement en urgentie die veel talkshows volgens de kunstenaar kenmerkt.

Het idee om een talkshow te maken ontstond al voor de lockdown. Plotseling verplaatste de opnames zich van een studio naar de vijftien vierkante meter van de kamer van de kunstenaar. Daar werden alle personages voor een green screen gespeeld. Heijdra vertelt dat het acteren niet zwaar viel vanwege haar eerdere ervaring als performancekunstenaar. Het recht in de camera was echter wel wat vervreemdend, zeker omdat de opnames steeds terug moesten worden gekeken om te zien of de dialogen na montage natuurlijk zouden aanvoelen. Het viel Heijdra op dat in talkshows op televisie bijna niemand zich verspreekt of stottert. De ‘uhs en mmmms’ waarmee alter ego ‘Ton Fetti’ presenteren menselijk maakt, geven paradoxaal aan dat deze video geen echte talkshow is. Het roept de vraag op of de ‘faux’ uit de titel slaat op de persiflage, de honger naar inhoudsloos nieuws, of de onmogelijke geliktheid van televisie.

Jorne Vriens

is kunstcriticus